Пяціхвілінка кананічнага права: прызначэнне арцыбіскупа Юзафа Станеўскага

Новапрызначаны арцыбіскуп Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі Юзаф Станеўскі не будзе кіраўніком усіх беларускіх католікаў. Болей за тое: сам распаўсюджаны ў СМІ выраз “кіраўнік Касцёла ў Беларусі” — некарэктны ў прынцыпе. Чаму так, у інтэрв’ю Catholic.by патлумачыў канцлер Курыі Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі ксёндз канонік Дзмітрый Пухальскі, спецыяліст па кананічным праве Каталіцкага Касцёла.

Разам з тым, ксёндз Дзмітрый Пухальскі дапускае памылку, калі кажа: “У адрозненне ад праваслаўнага Мітрапаліта, [каталіцкі Мітрапаліт] сам не прызначае новых біскупаў і не звальняе іх з пасады”.

Праваслаўны Мінскі Мітрапаліт у юрысдыкцыі Рускай Праваслаўнай Царквы таксама не прызначае і не звальняе новых епіскапаў. Іх кандыдатуры вылучаюцца Сінодам Беларускай Праваслаўнай Царквы (Беларускага Экзархата Маскоўскага Патрыярхата) і зацвярджаюцца Сінодам Рускай Праваслаўнай Царквы.

Гэты ж прынцып працуе і ў дачыненні да тэрыторыі ўсяго Маскоўскага Патрыярхата, дзе кожны епіскап, згодна са Статутам РПЦ (XVI.7), абіраецца Сінодам, атрымліваючы ўказ Патрыярха Маскоўскага і ўсяе Русі. Дэ-юрэ ні Патрыярх Маскоўскі, ні Мітрапаліт Мінскі не вырашаюць пытанні аб прызначэнні і звальненні епіскапаў аднаасобна, гэта заўсёды афармляецца як калегіяльнае рашэнне. Дэ-факта ж усё залежыць ад ступені асабістай аўтарытарнасці Патрыярха Маскоўскага / Мітрапаліта Мінскага — і ад таго, наколькі маюць рэальную апаратную вагу чальцы Сінода і наколькі дэмакратычнай з’яўляецца атмасфера ўнутры Сінода.

Што датычыцца пасады мітрапаліта, то ў Рускай Праваслаўнай Царкве гэта першы ў акрузе (мітраполіі) епіскап, які з пункту гледжання кананічнага права павінен выконваць чыста тэхнічныя і прадстаўнічыя функцыі. Мітрапаліт Мінскі кіруе Мінскай епархіяй, якая ахоплівае тэрыторыю Мінскага раёна, і ўзначальвае Мінскую Мітраполію, якая супадае ў межах з Мінскай вобласцю і складаецца з Мінскай, Барысаўскай, Маладзечанскай і Слуцкай епархій. Паўнамоцтвы праваслаўнага Мітрапаліта Мінскага ў адносінах да кіраўнікоў іншых епархій, акрамя Мінскай, — фармальна такія ж сціплыя, як і ў яго каталіцкага калегі.

Адначасова Мітрапаліт Мінскі з’яўляецца Патрыяршым Экзархам (г.зн. намеснікам) усяе Беларусі. Гэтая пасада існуе з 1989 года, і стваралася яна, па сутнасці, адмыслова пад асобу Мітрапаліта Філарэта (Вахрамеева), які дзякуючы сваёй харызме ўспрымаўся ў свеце як паўнавартасны кіраўнік памеснай Царквы. Але гэта ўжо іншая гісторыя.