Юрась Зянковіч пра свабоду рэлігіі ў зняволенні

04.09.2025

«Хрысціянская візія» працягвае сачыць за забеспячэннем права на свабоду рэлігіі палітычных зняволеных, дакументуючы парушэнні ў маніторынгу

Даведаўшыся з інтэрвію былога палітзняволенага Юрася Зянковіча, што ён веруючы чалавек, мы распыталі яго пра турэмны досвед, звязаны з магчымасцю практыкаваць сваю веру. Беларуска-амерыканскі юрыст самавызначае сваю канфесійную прыналежнасць як верніка Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы. Раней падобныя пытанні мы задалі былому палітзняволенаму Сяргею Ціханоўскаму.

— Ці падвяргаліся Вы асабліваму ціску, дыскрымінацыі, здзекам за тое, што Вы веруючы чалавек? Ці ведалі прадстаўнікі рэжыму пра вашу прыналежнасць да Беларускай Аўтакефальнай Царквы? Ці было з-за гэтага да Вас асаблівае стаўленне або ціск?

Ціску і дыскрымінацыі я не падвяргаўся. Пра маю прыналежнасць да БАПЦ было вядома. Адміністрацыі гэта было пофігу, а [турэмнаму] святару нават цікава – мы шмат пра гэта з ім гутарылі.

— З якімі парушэннямі права на свабоду рэлігіі Вы, як вернік, сутыкаліся за кратамі?

Асабіста да мяне ўжывалася толькі адна форма дыскрымінацыі: абмяжоўваліся сустрэчы са святаром у турме ў Магілёве. Туды прыходзіў святар з Трохсвяцкай царквы. І калі першыя месяцы мяне заводзілі да яго рэгулярна (прычым нават з ШЫЗА адводзілі), то праз некалькі месяцаў гэтая практыка была спыненая пад нагодай, што вялікая чарга. Даводзілася чакаць па 2-3 месяцы.

— Калі і пры якіх абставінах у Вас адабралі рэлігійныя прадметы?

У мяне быў драўляны крыжык. Але ён у выніку згубіўся, бо знасілася нітка, на якой ён вісеў, а новую не было дзе ўзяць. Гэта было яшчэ ў “Амэрыканцы” (Заўв.: следчы ізалятар Камітэта дзяржбяспекі). У звычайных СІЗА, калёніях, турмах зэкі плятуць т.зв. “каня” (канацік зь нітак, якія даюць для рамонта адзення). Але ў “Амэрыканцы” з гэтым строга – ніякіх самаробных прадметаў.

— Ці ставіліся зняважліва да Вашых рэлігійных прадметаў (калі яны былі ў Вас)?

Я асабіста з гэтым не сутыкаўся.

— Вы дабіваліся рэалізацыі свайго права на веравызнанне?

У “Амэрыканцы” пра гэта можна проста забыцца. Адзінае што там было – бібліятэчная Біблія. У нас на нейкім этапе ў камеры было нават дзве – беларуская (у перакладзе Антося Бокуна, майго студэнцкага сябра) і расейская. Але, канешне, ні пра якіх святароў/цэрквы там не было мовы. На Магілёве, як я вышэй казаў, прыходзіў у турму святар. Там была асвенчаны пакой для рэлігійных размоваў, і можна было пагаварыць/памадліцца разам са сьвятаром. Мушу сказаць, што ён вельмі высокаадукаваны і вельмі прыемны чалавек. Ну а ў Бабруйску/Мазыры я бавіў час у ШЫЗА – якія там ужо рэлігійныя патрэбы?!

— З Вашага інтэрвію польскаму медыа “Рэспубліка” вядома, што, прынамсі, ў пэўныя перыяды Вы мелі доступ да Бібліі. Ці мелі Вы доступ іншай рэлігійнай літаратуры?

Часткова я ўжо адкаў. Дадам – святар даваў рэлігійную літаратуру ў камеру, і адміністрацыя гэтаму не замінала. Вельмі гэта дапамагала!

— Ці вядома Вам, што ў першыя гады пасля 2020 у месцы пазбаўлення волі можна было выпісваць рэлігійныя выданні?

Я пра гэта ведаў. У нас нават у камеры выпісваў нехта. Але гэта хутка скончылася – я “заехаў” у красавіку 2021-га году, а да канца лета СМІ з большага ўжо былі зачышчаныя.

— Ці патрабавалі для сябе тэкст малітоўнікаў, Святога Пісання (пры іх адсутнасці)?

Паспрабаваў заікнуцца ў ШЫЗА, але адказ быў кароткі.

— Ці нешта вядома Вам пра іншых палітвязняў-вернікаў?

Узагадалася гісторыя.

Гэта было напярэдадні Вялікадня 2023-га году. Я ў той час быў у Магілёве, але не на турэмным рэжыме, а ў СІЗА, чакаў вынікаў апеляцыі. Камера была вялікая, чалавек на шаснаццаць. Сярод нас быў адзін палітычны, каталік па веравызнанні.

Абыход турэмнага начальства напярэдадні каталіцкага Вялікадня. Гэты чалавек просіць, каб яму далі сустрэцца з ксяндзом. Намеснік начальніка СІЗА па выпраўпрацэсе падпалкоўнік Вольскі Георгі Генадзевіч даў проста шыкоўны адказ (цытата блізкая да арыгіналу):